Het vergroten van eigenaarschap

Het vergroten van eigenaarschap

Het nemen van eigenaarschap is een term dat steeds meer naar voren komt in het onderwijs. Ook in andere branches is het een veel gehoorde term zodat werknemers weer de regie over hun eigen werkzaamheden en handelen (terug)pakken.

In dit blog lees je waar de term eigenaarschap vandaan komt, hoe dit bij leerlingen is te vergroten, maar ook bij jezelf.

Eigenaarschap

De term eigenaarschap is gegeven door Hans Zimmerman. Bij het nemen en vergroten van eigenaarschap doet men zelf kennis en vaardigheden leren verkrijgen en daar (opnieuw) naar handelen.

In de dagelijkse werkzaamheden in het onderwijs vindt er intrinsieke motivatie plaats om eigen gedrag en handelingen in kaart te brengen en hier verantwoordelijkheid over te nemen.

Het is de uitdaging en het doel om gedrag en handelingen te vernieuwen en situaties te creëren om dit, soms opnieuw, eigen te maken.

Dit is een proces dat individueel kan worden gedaan, maar ook zeker in groepsverband of binnen een team.

Hoogleraar Gert Biestra (2015) noemt het nemen en vergroten van eigenaarschap ook wel subjectivering. De persoon in kwestie neemt de verantwoordelijkheid over zichzelf, zijn/haar omgeving en stelt zichzelf geregeld de vragen: Wat zijn mijn wensen? Werkt dit voor mij? Werkt dit voor mijn omgeving?

Je eigen behoeften en kwaliteiten hierin (leren) kennen is de sleutel in de cyclus van het vergroten van eigenaarschap.

Eigenaarschap bij leerlingen

De theorie klinkt allemaal leuk en aardig, alleen hoe breng je dit nu bij je leerlingen, studenten of cursisten? Niet iedereen is er aan toe om de verantwoordelijkheid in eigenaarschap te nemen.

Dit kun je doen aan de hand van de volgende cyclus:

Ø  Doel(len) stellen: Een les ansicht kan hierbij al een doel op zichzelf zijn. Bij leerlingen en studenten is het nemen van eigenaarschap beter afgestemd als het doel aansluit bij wat er geleerd moet worden.

Het doel (vast)stellen kan in samenspraak gaan, zo heeft de leerling of student zelf de regie over de cyclus en waar hij of zij op inzet.

Het nemen van de eigenaarschap wordt wel versterkt als het doel door de persoon zelf wordt gesteld, zowel in de situatie voor de leerling als voor de docent.

Ø  Zelfevaluatie: Er wordt een situatie gecreëerd waarin het doel wordt beoefend. Gedrag, handelingen, valkuilen en kwaliteiten komen naar boven. De leerling en student ervaart zelf wat de verantwoordelijkheid nemen over eigen gedrag met hem of haar doet.Wat gaat hierin goed? Waar zit de frictie? Er hoeft geen oplossing voor worden bedacht. Door eigen gedrag en handelingen te benoemen (evalueren) gaat men na wat hierin anders mag, of beter. Het vergroten van eigenaarschap wordt ingezet zodra de leerling of student kan aangeven wat er in een volgende situatie anders mag.

Ø  Zelfmonitoring: Deze vervolgstap komt voort uit het benoemen van gewenst gedrag en handelingen die de leerling of student zelf voor ogen heeft. Verantwoordelijkheid nemen en de regie (terug)pakken over zichzelf in een andere of nieuwe situatie.

Een succeservaring kan hierbij een goede motivatie zijn om eigenaarschap te herkennen en eigen te maken. De leerling of student raakt vertrouwt met nieuw gedrag of handelingen dat beter bij hen past.

Ø  Zelfinstructie: Een laatste stap in de cyclus is de zelfinstructie die plaatsvindt. Eigenaarschap nemen over nieuw geleerd gedrag of handelingen wordt pas van de eigenaar als men dit vanuit nature tot zich neemt en hier zonder al teveel bewustzijn naar leert handelen. Dat stukje bewustwording vindt plaats in de drie voorgaande stappen door de doelen te blijven stellen, te evalueren en te monitoren in nieuwe situaties.

Tijdens de cyclus is het van belang om in gesprek of directe communicatie te blijven met de leerling of student. Laat de leerling of student verwoorden en echt werken aan de gestelde doelen. Benoem de voortgang, benoem mogelijke frictie en neem succeservaring mee in de bewustwording van eigenaarschap tonen.

Eigenaarschap bij de professional

Als onderwijsprofessional creëer je het liefst een positieve leercultuur voor je eigen groep, leerlingen, studenten of cursisten. Een veilige leeromgeving waarbij ieder op individueel niveau tot leren komt, of in teamverband.

Het vergroten van eigenaarschap en hierbij zelf de verantwoordelijkheid nemen om tot vernieuwd handelen of gedrag te komen vraagt bij de professional om een kort maar intensief traject. Als beeldcoach en ontwerper van de cursus ‘Vergroot je Eigenaarschap’ coach ik de leerkracht of docent vanuit de frictie weer terug naar eigen werkbehoeften en plezier in het vak.

Vanuit mijn eigen start als leerkracht doorliep ik zelf een beeldcoachtraject om weer grip te krijgen op mijn eigen werkzaamheden en de verantwoordelijkheid terug te pakken in mijn eigen gedrag en handelen.

Het vergroten van mijn eigenaarschap volgens bovenstaande cyclus zag er als volgt uit:

Ø  Doel stellen: Vaste aanpak tijdens instructies, verlengde instructies en zelfstandig werken in de groep.

Ø  Zelfevaluatie: Voor het nemen van mijn verantwoordelijkheid, bereidde ik de instructielessen voor, had een vaste route door de groep voor hulp, een instructietafel, maar ik hield onrust met leerlingen die aan mijn bureau stonden omdat ze niet verder konden terwijl ik nog verlengde instructie moest geven. Ik wilde van deze frictie (en benen onder mijn lijf vandaan rennen) weer eigenaarschap hebben.

Ø  Zelfmonitoring: Mijn beeldcoach stond in sommige situaties (met camera) naast me om me gedrag en handelingen in te fluisteren, maar ik moest allereerst een instructieochtend volledig uitschrijven. Hierbij rekening houdende met: Wat deed ik? Wat deden de leerlingen? Welk materiaal was er nodig?

Ik ontwikkelde eigenaarschap in duidelijkheid en structuur. Routine voor mezelf en voor de toekomst van de groep.

Ø  Zelfinstructie: Door de opnames kon ik letterlijk terugzien waar ik successen behaalde en waar de frictie nog zichtbaar was. Ik leerde eigenaarschap te nemen over consequent blijven handelen tijdens het geven van instructie en de beschikbaarheid naar de groep. Ik mocht mijn tijd nemen om de les op te starten en af te sluiten, dit zorgde voor routine in handelen voor de groep, maar ook voor mezelf. Het leren van dit vernieuwde gedrag: voorbereiden, routine creeeren, mezelf terug zien, in alle lessituaties inzetten, zorgde ervoor dat ik uiteindelijk als een geoliede machine mijn lessen deed en na schooltijd niet meer zo uitgeblust was om naschoolse taken uit te voeren.

In een cyclus van eigenaarschap vergroten, leer je jezelf nog beter kennen door naar jezelf te durven kijken. Dit geldt ook voor de leerling en student. Het benoemen van kwaliteiten, gedrag en handelingen vanuit nature inzetten, maken dat je weer eigenaar wordt.

Het vergroten van eigenaarschap is wel voor jezelf, al hoef je dit alleen te doen. Samen met een beeldcoach of collega verstevigd het het proces van bewustwording. Dit kan door opnames te maken en deze te bekijken, oefeningen toe te passen waarbij je gedrag en handelingen bespreekbaar maakt en uitspeelt, maar ook in teamverband kunt nagaan wat er goed werkt en waar nog winst te behalen valt.

Kortom: ga je aan de slag met het vergroten van eigenaarschap bij jezelf of leerlingen/studenten?

Neem deze cyclus mee als leidraad, of volg mijn cursus en traject ‘Vergroot je Eigenaarschap.